Schriftlezing: Joël 2:12-17; Romeinen 5:1-5

Broeders en zusters van onze Heer Jezus Christus,

Vanmiddag gaat het over het hart van het christelijk geloof. Over de grote schat van de christelijke kerk, het allerbelangrijkste, namelijk de genade. Dat lijkt misschien oud nieuws. Want dat weten we ondertussen wel. Ja, ik weet dat we allen weten wat genade betekent en toch is het goed om het iedere keer weer over te hebben. Want dat oude nieuws slipt telkens weer tussen onze vingers door. Het wordt zomaar weer gesmoord onder onze schuldgevoelens. Iedere dag, iedere keer, dat je toch weer toegaf aan je boezemzonden, lijkt die genade zo ver weg. Iedere dag, iedere keer moet God het door zijn Heilige Geest weer in ons hart leggen: ‘ik wil je vergeven en je als zondaar rechtvaardigen’. Het is daarom goed om dit thema in deze Avondmaal viering te overdenken.

Dit thema heeft tevens te maken met de Reformatie dag van vandaag 31 oktober die met Maarten Luther begon in oktober 1517. Nu 504 jaar geleden. Luther spijkerde  zijn 95 stellingen tegen de aflaat op de voordeur van de slotkapel in Wittenberg, Duitsland. Hij wilde een discussie met de kerk  en wilde terug naar de basis, dat is de Bijbel. Hij kwam in de Bijbel tegen dat het geloof of gerechtvaardigd door het geloof is door Gods genade alleen  en niet door goede werken.

Broeders en zusters van onze Heer jezus Christus,

De vraag voor ons allen is, waar moeten we beginnen om de genade van God te ervaren? Want er moet een keerpunt zijn in je leven zodat je het kunt zien. Want genade is niet alleen dat je zonden zijn vergeven maar u, mij, de zondaars zijn gerechtvaardigd.

Het begint met de echte zondebelijdenis, het echte herstel van de band met God zoals in Joël 2:12-17 wordt beschreven. Deze tekst staat tegen de achtergrond van een tijd vol rampen in Israël: droogte, een sprinkhanenplaag die de oogst vernielde, vijanden die met hun legers op komen zetten. We lezen God hier tegen het volk zeggen in de moeilijke omstandigheden: “Keer naar Mij terug in volle overtuiging door te vasten, te treuren en te rouwen”. Dit is ook de oproep door de Bijbel heen aan ons. God vraagt bekering, God vraagt berouw.

Schuldbelijdenis laat de mensen voelen, dat vergeving door genade niet goedkoop is en dat je het niet kan afkopen. Het is een zaak van hart tot hart. Niet je kleren moet je scheuren, horen we in onze tekst, maar je hart.

Om die ware schuldbelijdenis ging het Maarten Luther ook. Bidden om vergeving moet echt zijn. Het komt op ons hart aan. Het gaat niet om de uiterlijke schijn, het gaat zelfs niet om grote somberheid, maar het gaat om harten, die weten hoezeer ze God nodig hebben. Die door alles wat ze ervaren en zien beseffen: waar zijn we zonder Hem?

Broeders en zusters,

Paul Tournier zei in zijn boek ‘Radicale therapie’:

‘De mens is van nature geneigd om de ogen te sluiten voor zijn fouten en zijn leed. Hij of zij tracht de gedachten, herinneringen, gebeurtenissen en verzoekingen die verband houden met de zonde, uit het veld van zijn bewustzijn te verbannen. Omgekeerd laat de Bijbel zien, dat berouw het fundamenteel verschijnsel is; en berouw wil zeggen, dat men zich weer bewust wordt van een zonde, die men maar al te goed uit het geheugen had weten te verbannen.’

Als iemand stil voor God is en eerlijk kan zijn tegenover zichzelf, krijgt hij het vermogen terug om zijn fouten onder ogen te zien. Er vindt dan een uitbreiding van het bewustzijnsveld plaats en alle zonden uit het donker te voorschijn totdat men, bij het licht van Jezus Christus, zijn hart leert kennen.’

De stille tijd verlegt dus praktisch voortdurend de grens tussen het bewuste en het onbewuste. Want het onbewuste is datgene, wat wij voor onszelf verbergen.’ Herken je dingen in deze citaten?

Een voorbeeld is het leven van John Newton.

John Newton was iemand die ontdekte wat Gods genade betekent. Hij was slavenhandelaar en bracht mensen van Afrika naar de Amerikaanse plantages. Tot hij op een dag, na een storm op zee, inzag hoe verkeerd hij bezig was. Hij keerde zijn leven om, en zag welke schade hij had aangericht aan duizenden mensen die hij als slaaf had verscheept. Hij voelde zich diep schuldig en begon te lezen in de Bijbel en ontdekte wat genade betekent. Dat zelfs met een leven vol verkeerde keuzes, God in staat was om hem opnieuw te laten beginnen. Hij is predikant geworden en schreef er een krachtig lied “Amazing Grace” dat we straks zullen zingen na geloofsbelijdenis ter voorbereiding voor het Heilig Avondmaal.

Broeders en zusters,

Echte, oprechte schuld of zondebelijdenis komt dus uit ons hart. Het is het beroep van een gebroken hart op het hart van Gods liefde. Keer terug tot de Here, jullie God, wat Hij is genadig en liefdevol, geduldig en trouw, en tot vergeving bereid. Zo heeft Joël van Mozes geleerd. Zo had God zich laten kennen, toen Mozes Hem eens vroeg: Heer, ik wil Uw heerlijkheid wel eens zien, U zien zoals U echt bent. Dat kon toen niet, maar in plaats daarvan riep God zijn naam: Ik ben genadige en liefdevolle God.

En dat hart van God, dat Hij liefde is – wij mogen weten van Christus, Gods Zoon, op aarde gekomen om onze zonden te dragen, om de weg weer te openen naar de vrede met God. Zo lief heeft God ons, dat Hij zijn Zoon voor ons gaf. En die genade, schrijft apostel Paulus, die is ons fundament.

Broeders en zusters, geliefd door onze Heer Jezus Christus,

Er staat niet, dat jij jezelf rechtvaardig voor God moet maken. Er staat, dat God jou uit genade rechtvaardig maakt. God schenkt jou vergeving en Hij schenkt jou als zondaars de rechtvaardigheid van Jezus. Een U-bocht: God eist die rechtvaardigheid niet van je, maar hij gééft die aan je.

Dát is het evangelie: God heeft uit liefde voor de wereld zijn zoon gegeven. Die is mens geworden en is voor ons gestorven aan het kruis. Hij heeft onze onrechtvaardigheid gedragen. Hij heeft alles volbracht. En nu schenkt God alles wat Jezus gedaan heeft aan u/jij en mij. Luther schrijft hij: “Toen ik dat begreep, gingen de poorten van het paradijs voorgoed voor mij open”.

Daarom zegt Paulus, de genade, de rechtvaardiging door geloof brengt ons in staat om te leven in vrede met God. Dat het goed is tussen God en u/jij, tussen God en mij door Zijn Zoon Jezus Christus. Ik leef niet meer onder Gods oordeel, maar in zijn vriendschap. God ziet mij niet meer als vijand of slaaf, maar als zijn kind. 

Maar deze geestelijke werkelijkheid staat niet los van het dagelijkse leven. ‘Rechtvaardig verklaard’ is geen religieuze theorie. Het bepaalt en kleurt heel u/jouw en mijn  leven. Het eerste wat Paulus noemt, is dat dit hoop geeft. Uitzicht ‘om in Gods luister te delen’. Hoop geeft kracht om vol te houden, hoe de omstandigheden ook zijn. Vrede met God heeft als eerste gevolg dat er hoop in je leven komt. Geen onzekere wens, maar de vaste verwachting van Gods heerlijke aanwezigheid.

Broeders en zusters, geliefde van Christus

Vandaag vieren we het Avondmaal hier in de kerk en samen met de gemeente leden thuis. Wij ontvangen Jezus Christus als de ultieme goede gave van God. Zoals God de Vader zijn Zoon Jezus Christus aan ons en voor ons gegeven heeft, zo heeft Jezus Christus zichzelf aan ons en voor ons gegeven tot in de dood en opgestaan is. 

Dit verbindt ons met God en met elkaar. We ontvangen brood en wijn persoonlijk, tezamen met ‘broers en zussen’ als leden van het ene lichaam van Christus en worden scheidslijnen tussen mensen opgeheven. We zijn één in Christus. Ook wij worden geroepen om gast te zijn aan deze tafel en daar te ontvangen en te delen, zoals Jezus te gast was bij Levi en Zacheüs (Marcus 2:15 en Lucas 19:5-6).

Dit roept de vraag op hoe wij een verbindende gemeenschap kunnen vormen die bestaat uit inclusieve en veilige gemeenschappen. Helaas is de kerk zelf soms een plek van ongenade of onveiligheid.

Daarom moeten we steeds weer worden bepaald bij de genade in de kring van het Avondmaal hier. Wat er ook is gebeurd of aan welk kwaad je ook debet bent, je mag uit genade opnieuw beginnen.

De kerk, de gemeenschap, het gezin, we hebben dat telkens weer nodig, die ons terugroepen naar ons fundament: de genade door Jezus alleen. Dit is een levenslang leren: berouwen, bekeren, loslaten, dienen en delen. Want daar begint het gebed weer te leven, dat roept om God vanuit het diepste van het hart. De genade hadden ze nodig in de tijd van Luther en we hebben het nu ook nodig in de kerk, thuis en op het werk.

Amen.

Vragen ter verdieping:

1. Neem een vel papier (A4) en schrijf het woord ‘genade’ in het midden. Schrijf of teken daaromheen alle associaties en gedachten die u bij dat woord heeft.
2. Iemand bidt ooit “Maak mij een mens die weet van genade”. Wat betekent dat? Hoe zou het er uit kunnen zien? Denk aan omgang van genade met jezelf en anderen.
3. Hoe zou u als kerkenraad, activisten en gemeente meer vanuit genade kunnen leven en werken?