Exodus 16:11-21, Matteüs 6:9-13.

“Geef ons heden ons dagelijks brood”. Bidt u dit nog steeds? Uit het hart en met volle bewustwording? Maar is dit niet een overbodig gebed? Jaren geleden vroeg een gemeentelid mij: ‘Waarom moeten we bidden voor brood? Wij hebben al zoveel. Brood in overvloed. Wij geven zelfs brood weg voor de eendjes.’ Dit is een goede vraag. In Nederland zien we inderdaad dat mensen eenden voeren met brood, vooral oud brood. Jong en oud doen dat graag.

Desondanks worden de mensen gewaarschuwd om toch geen brood te geven aan de eenden, want brood is niet goed voor hen en zoveel oude broden in een vijver trekken de ratten aan. In een bepaalde plaats is er zelf een verbod om eendjes te voeren. Op overtreding staat een boete van 95 euro.

Genoeg brood, vooral hier in het Westen. Wij hebben vaak brood over dat we dat weggooien. En elke keer, thuis of in de kerk bidden wij: “Geef ons heden ons dagelijks brood”.Terwijl je dat brood al lang hebt! Het brood staat al op tafel en de koelkast zit vol met eten. En je hebt ervoor gewerkt, je hebt je best gedaan. Waarom moet je het dan nog vragen? Is dat eigenlijk niet raar? Is dit niet een overbodig gebed? Het is daarom goed om daar vandaag bij stil te staan.

Laten we eerst kijken hoe het Onze Vader opgebouwd is. Waar gaat het om in het gebed dat de Here Jezus ons leerde?

1. Het gaat in het gebed om het bevestigen van een persoonlijke relatie met God ('Onze Vader die in de hemelen zijt’),

2. Het gaat in het gebed om de verheerlijking van Gods naam (‘Uw naam worde geheiligd’. ‘Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid’),

3. Het gaat in het gebed om onze betrokkenheid bij Gods werk (‘Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede’),

4. Het gaat in het gebed om Gods betrokkenheid bij onze noden (‘Geef ons heden ons dagelijks brood’, ‘Vergeef ons onze schulden ...’, ‘... verlos ons van de boze). Wij vragen God dus om brood, vergeving, en bescherming tegen de boze.

 “Geef ons heden ons dagelijks brood”. Graag verdeel ik dit in drie punten.

1. ‘Geef ons…’ 

Dit gebed, ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’, is dus een gebed waardoor we God betrekken bij onze noden, bij onze zaak, bij ons leven (vierde onderdeel van Onze Vader).

‘Brood’staat hier voor de eerste levensbehoefte, voor alles wat wij nodig hebben om te kunnen leven.Wij kunnen dat goed zien in de Indonesische Bijbel. Brood hoort niet tot basisvoedsel in Indonesië, maar wordt meer gezien als iets lekkers voor tussendoor. Wie kent de lekkere zoete broodjes van Indonesië niet? Roti baso, roti keju, roti kukus (bolu kukus). Daarom wordt dit gebed vertaald in het Indonesisch ‘Geef ons vandaag ons voedsel dat wij nodig hebben’.

Brood, voedsel. Daar mogen wij dus om bidden. Misschien denk je wel eens: ‘Is God daar niet veel te groot voor, veel te heilig? Moet Hij Zich nou bezig gaan houden met zo’n klein mensje zoals ik ben? Terwijl er zeven miljard mensen zijn in de wereld! Hij heeft wel wat beters te doen dan te luisteren naar mijn wensen, mijn vraag om brood.’ Maar Jezus laat ons hier zien dat God geïnteresseerd is, dat wij mensen brood nodig hebben, dat we kunnen leven, dat ons lichaam goed kan functioneren. God, die de Schepper is van hemel en aarde, de grote en machtige God, is dus betrokken op ons leven. Hij bekommert zich om het brood dat we nodig hebben.Dat betekent ook dat we Hem alles mogen vragen! Want als brood niet te min is voor God, dan geldt dat ook voor andere dingen, die we nodig hebben. We mogen Hem ook vragen om kracht, wijsheid en geduld. Of vul maar in wat u of jij vandaag nodig hebt. Het Onze Vader leert ons dat God betrokkken wil zijn met alles van ons leven. Hoe betrekt u God in uw leven? Alleen in grote zaken of ook in kleine zaken? Alleen op een belangrijke gebeurtenis of elke dag?

‘Geef ons...’ Dit gebed is een verzoek, een vraag aan God. Wij mogen dit telkens opnieuw aan God vragen. Door dit elke keer aan God te vragen, worden we behoed voor twee valkuilen. Dat wij in de tijden van overvloed het voedsel niet beschouwen als iets dat vanzelfsprekend is. En dat wij in de tijden van tekorten niet mopperen of klagen zoals het volk Israël in de woestijn. 

Jezus leert ons te bidden om dagelijks brood. Juist als wij komen met ons gebed voor heel gewone dingen,laten wij zien dat wij afhankelijk zijn  van God! ‘Ik red het niet alleen! Ik heb God nodig! Hij is de Hemelse Vader die voor mij zorgt. Hij is de bron van het leven.’

2. ‘… heden…’

‘Heden, vandaag.’ Dit is het tweede punt. U vraagt niet: ‘Geef ons het brood voor de komende maand, of het komende jaar.’ Nee! Zo worden we bewaard van hebzucht. Integendeel leren we om sober te leven.    

We hebben gelezen over het manna, dat bijzondere brood uit de hemel, waarmee God zorgde voor Zijn volk Israël, toen het onderweg was in de woestijn, vanuit Egypte naar het beloofde land. Het was brood voor één dag. Israël leefde één dag tegelijk. De volgende morgen had je niets meer, dan was het op. Maar dat gaf niet, want er lag alweer nieuw manna rondom de tenten. We hebben gelezen over mensen die een voorraad wilden aanleggen, de hamsteraars. Maar wat gebeurde er? Het manna werd smerig. Na een nacht stonk het en het zat vol wormen. Er was maar één uitzondering: op de dag voor de sabbat moest het volk manna inzamelen voor twee dagen. En dan bleef het ook twee dagen goed. Want op de sabbat was er geen manna. Dat manna is zo’n belangrijke les in afhankelijkheid, in vertrouwen! Elke dag is er brood voor díé dag, dagelijks brood.

Aan het begin van de coronapandemie wisten we wat hamsteren was. Toen de lockdown werd aangekondigd gingen mijn jongste zoon en ik naar een Aziatische groothandel in Amsterdam om inkopen te doen. Eerlijk gezegd ook een beetje hamsteren. In ieder geval: instant noodle en rijst. En wat zagen we daar? Lege planken. Kijk maar naar de volgende foto’s.

Wellicht zijn deze de belangrijke lessen die wij kunnen trekken van de coronapandemie: dat wij niet alles in onze handen hebben. Wij kunnen veel dingen in het leven plannen en voorbereiden (dit is ook de verantwoordelijkheid die wij moeten nemen), maar wij hebben niet alles onder controle. Te midden van alle onzekerheden in deze wereld, is er God op wie wij kunnen vertrouwen. God, die van ons houdt, die nog steeds de leiding heeft over deze wereld, die nog steeds dagelijks voor ons zorgt ondanks alles.

Niet lang nadat de Here Jezus ‘Onze Vader’ heeft onderwezen, zegt Hij: ‘Waarom maak je je eigenlijk zo druk? Kijk eens naar de vogels! Kijk eens naar de bloemen! God zorgt voor ze! Als Hij nou zorgt voor de vogels en de bloemen, zou Hij jou dan vergeten? Zoek eerst het koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid, dan zullen al die andere dingen je erbij gegeven worden. Maak je dus geen zorgen voor de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen last.’ (Matteüs 6:25-34). Laten we dit goed onthouden: Leef één dag tegelijk.’ ‘Geef ons heden ...’

Er is een waar gebeurd verhaal uit de kerkgeschiedenis. Johannes Brenz, een trouwe bondgenoot van Maarten Luther zou vermoord worden door keizer Karel V uit Spanje. Toen hij hoorde dat een troep Spaanse cavalerie onderweg was om hem te arresteren, wierp hij zich in gebed. Hij kreeg Gods leiding: “Neem een ​​brood en ga naar de bovenstad en waar je een deur open vindt, ga naar binnen en verberg je onder het dak.” Hij handelde daarnaar, vond de enige open deur en verborg zich op de zolder. Veertien dagen lang lag hij daar terwijl de zoektocht voortduurde. Het ene brood zou niet voldoende zijn geweest, maar van dag tot dag kwam er een kip naar de zolderkamer en legde een ei zonder te kakelen. Op de vijftiende dag kwam de kip niet, maar Brenz hoorde de mensen op straat zeggen: “Ze zijn eindelijk weg!”, en Brenz kwam veilig naar buiten.God is trouw en Hij is te vertrouwen!

3. ‘… ons dagelijks brood’

Tenslotte over die laatste paar woorden: ‘ons dagelijks brood’. Ik vraag niet om ‘mijn dagelijks brood’, nee, wij bidden om ‘ons dagelijks brood’. Over dat manna in de woestijn staat in Exodus 16 dat er elke dag genoeg was voor iedereen. Iedereen moest manna verzamelen, en dan moest het worden gemeten. Er was één omer (ongeveer 2,2 liter) per persoon. Er werd dus gedeeld: er waren mensen die veel manna hadden gevonden, anderen weinig, maar het manna werd verzameld, het werd gemeten, je kreeg per persoon één omer mee naar huis, en dan was er precies voldoende. In het Nieuwe Testament haalt Paulus deze tekst aan, als hij een collecte aanbeveelt. Hij vraagt aan de gemeente in Korinte om geld te doneren voor de arme gemeente in Jeruzalem. En dan zegt hij:‘Zo deden ze dat ook in de woestijn, ze deelden het manna en er was voor iedereen genoeg: wie veel had verzameld, had niet over; en wie weinig had verzameld, had niet te weinig’ (II Korintiërs 8:15). ‘Ons dagelijks brood’, daar kunnen we dus alleen om bidden als wij bereid zijn om te delen.

Zoals Christus Zijn leven heeft gedeeld met deze wereld, zijn wij ook geroepen om ons leven te delen met onze naasten. In het bijzonder aan hen die het brood nodig heeft. Heb aandacht voor elkaar, heb echt wat voor elkaar óver.Jezus leert ons hiermee betrokken te zijn bij de armoede, nood en onrecht, zowel in de directe omgeving als in de wijde wereld om ons heen.

Gebed om ‘ons dagelijks brood’ is dus meer dan een prive gelegenheid, maar onze gezamenlijke roeping. Dit gebed moet daarom ook aandacht krijgen van de samenleving en de samenleving inkleuren.

Mooi is dit te zien in Vlissingen, Zeeland. Op een gevel van een bakkerij staat de volgende tekstregel: ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’. Dit is een kunstwerk van de beeldende kunstenaar/ vormgever Hans Bommeljé.

Letterlijk is deze tekst natuurlijk heel toepasselijk op de gevel van die bakkerij, als een soort reclame. Maar deze tekst kan de mensen op straat ook tot denken zetten. Door deze tekst kan de maatschappij bewust gemaakt worden van onze afhankelijkheid van God, de bron van ons voedsel, van ons brood. Door deze tekst kan de maatschappij ook bewust gemaakt worden van onze zorg voor elkaar in Gods wereld: voor mensen dichtbij en ver weg.    

Geliefde gemeente. De Here Jezus leerde ons bidden: ‘Geef ons heden ons dagelijks brood.’ Mogen wij hierdoor groeien in onze afhankelijkheid en vertrouwen op God. Mogen wij het brood ook met anderen delen.

Amen