Schriftlezing: Hebreeën 2:17-18 en 5:7-10

Geliefde broeders en zusters, jongens en meisjes van de Heer

Wat zou u doen als één van uw keramische schalen kapot gaat? Zou u ze weggooien of zou u ze weer aan elkaar plakken?

Als u aan mij vraagt zal ik eerlijk zeggen: weggooien want het kan niet meer gebruikt worden.  

In Japan is het in ieder geval niet zo gegaan. Men kent daar Kintsugi, een techniek om gebroken keramiek te herstellen met een speciale lak, waar goudpoeder overheen zit. De breuken worden daardoor geaccentueerd zoals een afbeelding hieronder.

Bij deze techniek is er aandacht voor de geschiedenis van het voorwerp, doordat het de breuken benadrukt, in plaats van verbergt. Een gebroken schaaltje is de moeite van het herstellen waard. Door kintsugi wordt het keramiek nog mooier dan het eerst was.

De techniek van kintsugi is een mooie metafoor voor ons thema van vandaag ‘de gewonde genezer’. Ieder van ons is kwetsbaar en breekbaar. En het geldt niet alleen voor ons als individu, maar ook als gezin, organisaties, bedrijven, kerken, samenleving en als volk. Deze gebrokenheid heeft heling en genezing nodig. Maar de vraag is wat moet er geheeld worden? Wie kan het helen? Hoe doet u, jij dat? 

Uit deze vragen weten we dat genezing en heling een lang proces vergen.  Het kost tijd, vraagt veel energie, goed begrip en concrete daden. Als kerk hopen wij in de loop van 2022 antwoord te kunnen hebben op deze vragen. Een ding is zeker, wie of wat we ook zijn, wij zijn de moeite waard in Gods ogen en Hij wil ons helen en genezen zoals de aanvangstekst ons zegt: Ik, de HEER ben het die jullie geneest (Ex.15:26b).

Broeders en zusters,

Het thema van vandaag ‘De gewonde heler’ is genomen uit het boek van de Nederlandse theoloog en psycholoog Henry Nouwen (1932-1996).

Henri Nouwen werd geboren in Nijkerk. Hij groeit beschermd op in een harmonieus, traditioneel katholiek gezin en hij neemt  graag de leiding. Hij besluit om de priesteropleiding te gaan doen, daarna doet hij psychologie studie en wordt in 1957 als priester gewijd in de Kathedraal te Utrecht.

Toen hij in Nederland een spanning ervaart tussen twee discipline, psychologie en theologie, merkt hij dat deze twee disciplines in Amerika juist goed samengaan en verhuist in 1971 naar Amerika waar hij een aanstelling op Yale en later Harvard accepteert als docent psychologie.

In 1985 verrast hij iedereen toen hij plotseling zijn hoge positie verliet en pastor werd van een gemeenschap van verstandelijk en lichamelijk beperkten, de L’Arche Daybreak-gemeenschap in Toronto, Canada. Hij woont en werkt een aantal jaar in deze gemeenschap tot zijn sterven in 1996. We zullen ons later in deze overdenking meer in hem en zijn boek verdiepen. Ik ga eerst een sprong maken naar onze schriftlezing.

Broeders en zusters van onze Heer Jezus Christus,

De Schrijver van Hebreeën brief, 2:17-18 laat een beeld van Jezus als Hogepriester in ons emotionele leven zien. Het betekent dat Jezus één moest worden met ons mensen. Gods Zoon wordt gelijk aan Zijn broeders en zusters, betekent helemaal één met hen. Hij staat waar mensen staan en leeft waar wij leven. Hij weet wat het is om te lijden in zijn beproeving en daarom kan Hij ons bijstaan. De  schrijver legt hier de nadruk op totale identificatie met het menselijk bestaan waar zonde de grens is want Jezus kende geen zonde. Hij is barmhartig en trouw en kan ons zwakke, lijdende mensen helpen en bijstaan.

Hebreeën 5:7-10 vertelt ons dat Jezus Christus is de Zoon van God en door God als Hogepriester ingesteld ten behoeve van mensen. Dit is de weg van roeping van Christus tot einddoel (vs.9). Hij moest ondanks veel belovende woorden van God (vs.5-6) de diepte van de aanvechting doormaken. Jezus Christus, de goddelijke Zoon en eeuwige Hogepriester schreeuwt en huilt! Dit gaat hier niet alleen om één bepaalde gebeurtenis, als de gebedsworsteling in Getsémané of de doodsstrijd op Golghota maar echter zijn hele leven toen Hij op aarde leefde.

Jezus heeft het menselijk bestaan intens gedeeld en er is geen auteur in het Nieuwe Testament die dit aspect zo sterk  heeft verwoord dan hier in deze Hebreeën brief. Hij zet dit neer in de taal van de psalmen over vier menselijke emoties: smekingen, gebeden, tranen en luid geroep.

Jezus heeft geleerd over gehoorzaamheid. Voor hem is gehoorzaamheid oefenen in het aardse leven en leren van iets wat Hij van nature niet kende, een leren dat ook lijden met zich meebracht. Leren is hier ervaren. Te weten komen wat het nu echt is. Jezus heeft ervaren toen Hij het lijden aan de lijve ervoer, hoe zwaar die gehoorzaamheid was.  

De Schrijver van Hebreeën bemoedigt zijn hoorders en ons met dit evangelie: De eeuwige Zoon van God  in de hemel, heeft dit op aarde willen doen, om uit eigen ervaring met u in uw zwakheden te kunnen meeleven (Heb.4:15). Jezus wil wat Hij geleerd heeft in Zijn lijden nu delen met Zijn kinderen.

Broeders en zusters,

Wat betekent dit alles voor ons?

Het betekent dat Jezus als Hogepriester ons in onze zwakheden tegemoet  wil komen. Hij kan Zich in onze situatie verplaatsen, in onze pijn over afwijzing, liefdeloosheid, onbegrip en onrecht. Hij begrijpt ons verdriet over een moeilijke start van ons leven (waar we niet om gevraagd hebben), over de gebroken thuissituatie met alle eenzaamheid en opstandigheid die daarbij horen, of over een stukgelopen relatie met alle consequenties die daarbij horen.

Het kan moeilijk zijn om soms zicht te hebben op al onze verwarrende emoties. We hebben vaak geen vat op onze boosheid, neerslachtigheid of gebrek aan zelfvertrouwen maar vertrouw dat Jezus die ons door en door kent ons nabij staat en wilt helpen.

Jezus zocht u en mij daarom op in onze situatie: Hij riep ons, raakte ons aan, erkende onze waarde en betekenis, luisterde en bevroeg ons. Hij riep u en mij op tot navolging omdat Hij met ons op weg wilde gaan. Hij was bereid de bestaande situatie als vertrekpunt te nemen.

Broeders en zusters van onze Heer Jezus Christus,

De gekruisigde Jezus is de Heler van onze zonden en wonden, onze Heelmeester. Onze Genees Heer was zelf ook gewond. Het is Hem allemaal niet vreemd: Hij is ons heel nabij in de verwondingen die we in ons leven hebben opgelopen. Maar hij wil ze aanraken en genezen. Niet op een gemakkelijke en goedkope manier, maar door de pijn en de duisternis heen.

Zo heeft Henry Nouwen Jezus gevonden in al zijn worstelingen en depressie. Hij ziet Jezus Christus als voorbeeld van de gewonde genezer bij pastorale benadering: Ieder christen moet in navolging van Jezus leven: hij moet zijn eigen wonden verbinden en inzetten ten behoeve van de heling en genezing van anderen.

Henry Nouwen was zelf een gewonde. ‘Hij was gewond aan zijn hart, een gewonde heler. Juist wegend zijn pijn vond hij geborgenheid in het samen leven met de gehandicapten bij de L’Arche gemeenshcap, want ook zij zijn gewonde helers’

Andere wonden krijgt hij in zijn kindertijd, weinig bevestiging en erkenning van met name zijn vader. Hun relatie nam soms bijna de vorm van een intellectuele concurrentiestrijd aan. Ook daaruit volgde een soms ongezonde hunkering naar erkenning. Zijn leven lang worstelt hij met eenzaamheid en hunkert hij naar verbondenheid en erkenning.

Nouwen geeft toe dat een christelijke dienaar (leraren, artsen, sociale activisten, kerkactivisten, geestelijken en zelfs de hele gemeente) wiens taak het is om anderen te helen, in feite zelf een gewonde is. “De eerste stap van genezing voor anderen zetten, is wanneer de dienaar zijn eigen wond zorgvuldig verbindt. Hij moest zijn eigen wonden behandelen, zodat hij anderen kan helen/genezen. Het is de gewonde die heelt/geneest.".

Hij nodigt ons uit om eerlijk te zijn tegen onszelf, om onze eigen angsten tot onszelf door te laten dringen. Met andere woorden durven toegeven dat we zelf genezing en heling nodig hebben.

De ‘gewonde heler’ is bij Nouwen niet zozeer een heler, een genezer want hij kan de pijn van eenzaamheid niet wegnemen. Hij kan mensen alleen in beweging zetten. De nadruk ligt op het feit dat hij ‘gewond’ is, net als elk mens.

Broeders en zusters van Christus,

Twee elementen zijn belangrijk voor Henry Nouwen, namelijk: gebrokenheid en gemeenschap. Op alle mogelijke manieren worden we getroffen door de gebrokenheid van deze wereld, door wat anderen ons aandoen, door wat we onszelf hebben aangedaan. We zijn allemaal kwetsbare en gekwetste mensen. We lijden aan ziekte en dood, aan eenzaamheid en vervreemding, aan liefdeloosheid en zinloosheid.

Hierin kunnen de gemeenteleden in de kerk, diegenen zijn, die ruimte vrijmaken voor het erkennen van gebrokenheid van anderen. Ook kunnen zij dienen als iemand die naast de ander staan in het omgaan met gebrokenheid. Deze kan de openheid van een ‘veilige plek’ creëren, waarin mensen de ruimte voelen om zichzelf te kunnen zijn. Nouwens voorbeeld om zijn eigen kwetsbaarheid te laten zien, zou anderen uitnodigen om hetzelfde te doen.

Gebrokenheid houdt ook verband met een ander element, namelijk, gemeenschap. Volgens Nouwen is elk mens gewond, of gebroken. Door dit te erkennen en met elkaar te delen, ontstaat er verbinding tussen mensen. Er ontstaat gemeenschap in de wetenschap dat we allemaal gebroken mensen zijn. Vanuit die wetenschap kunnen we elkaar nabij zijn. Vanwege de sterke individualisering en ontkerkelijking die in Nederland plaatsvinden, zou het gemeenschappelijk erkennen van gebrokenheid ons mensen juist weer bij elkaar kunnen brengen.

Ons thema in 2022 luidt ‘De kerk waar genezing en heling plaats vindt’. Wij bidden dat kerken over het algemeen, GKIN in het bijzonder een genezende, helende gemeenschap zijn. Een gemeenschap die gewond is en die tegelijkertijd heelt. Niet omdat er wonden worden genezen en pijn verlicht, maar omdat pijn en wonden een opening  of aanleiding worden voor een nieuwe visie. Wederkerig belijden en wederkerig verdiepen van de hoop en het delen van zwakheid wordt voor ieder afzonderlijk en voor allen samen een leven dat uit gaat van Christus zelf. Deze nieuwe visie zorgt voor het verkleinen van de vooroordelen  en veroordelende houding.

Broeders en zusters van onze Heer Jezus Christus,

Terug naar wat ik aan het begin heb gezegd over kintsugi. Kijken naar Kintsugi geven ons de gedachte van hoop. Er is hoop want gebrokenheid is niet het eindpunt, maar het startpunt van waaruit je voor anderen dienstbaar kan zijn.

Door Kintsugi worden gebroken stukjes  keramiek nog mooier dan het eerst was. Als we ons leven in Jezus’ handen leggen komen we terecht in helings- en genezingsprocessen die we misschien nooit voor mogelijk hadden gehouden. Onze bitterheid wordt veranderd in zachtmoedigheid, onze teleurstelling wordt veranderd in hoop, ons gevoel van afgewezen te zijn wordt veranderd in de ervaring van een onvoorwaardelijk aanvaard zijn, onze twijfel wordt veranderd in hernieuwd vertrouwen, onze jaloersheid wordt veranderd in een gunnende levenshouding, onze hoogmoed wordt veranderd in nederigheid, ons verdriet wordt veranderd in vreugde.

Gebrokenheid is dus niet het eindpunt, maar het startpunt van waaruit je voor anderen dienstbaar kan zijn. Laten wij bewuster zijn van onze eigen wonden zodat we anderen in beweging kunnen zetten om zichzelf te helen. God zegene ons allen in onze genezing en helingsproces.

Amen.