Matteüs 5:13-16

Een zoutend zout

Zout is zo belangrijk en onmisbaar. Er was een tijd dat zout kostbaarder was dan dat wij nu kennen. Weet u dat het woord ‘salaris’, dat veel mensen elke maand blij maakt, ontleend is aan het Latijnse woord ‘salarium’, dat ‘zoutrantsoen’ betekent. In de tiende eeuw voor Christus waren de Kelten in Europa de eersten die zout als betaal- en ruilmiddel gebruikten. De Romeinen namen dit over en betaalden hun soldaten doorgaans uit in zoutrantsoenen, het ‘witte goud’.

In Matteüs 5-7 dat bekend is als de Bergrede, preekt de Here Jezus over het Koninkrijk van God. Iedereen die buigt voor koning Jezus; ook u, jij en ik, worden burger van dat koninkrijk. Iedereen die van zijn zonde bekeert en Jezus aanneemt als Heer en Verlosser wordt Zijn volgeling en krijgt een nieuwe identiteit. ‘Jullie zijn het zout van de aarde… Jullie zijn het licht in de wereld.’

Jezus zegt hier niet: Je moet het zout en licht voor de wereld worden. Jezus zegt niet: Je kunt het zout en licht van de wereld worden. Jezus zegt ook niet: Je zult het zout en licht van de wereld worden. Nee, dat zegt Jezus niet. Jezus zegt: je bent het. Jullie zijn het! Zout en licht voor de wereld! Zout en licht zijn geen kwaliteiten IN ons van nature, maar gaven AAN ons. Niet een menselijke prestatie, maar gaven.

We hebben vier soorten smaakpapillen: zuur, zoet, bitter en zout. (Tegenwoordig zegt men dat er nog vijfde smaak: umami, smaak van de heerlijkheid).

Wat voor christen ben ik?

Zoetsappig? Een Duitse theoloog Helmut Thielicke schrijft “Jezus heeft niet gezegd: u bent de honing van de wereld”. “Inderdaad”, zegt Thielicke: “veel christenen verzoetelijken de boodschap. Ze versuikeren het evangelie. Ze hebben de straf weggepoetst. Ze praten nooit over Gods gericht”. Je wordt dus als het ware altijd geaait door God, wat je ook doet.

God is goed, maar Hij is niet zoetsappig. Vergeving zonder bekering is goedkope genade. Als christenen horen we te zeggen waar het op staat. Niet dingen goed praten en verzoetelijken. In Matteüs 5:37 zegt Jezus: ‘Zeg ja als het ja is, en zeg nee als het nee is. Al dat andere is bedacht door de duivel.’

Zuur? Ben ik een zuurpruim christen? Altijd kritiek leveren, mondhoeken naar beneden, mopperen, nooit een support, altijd zeur. ‘Dat is niet goed. Dit is niet goed. Ik ben tegen dit in de maatschappij, tegen dat in de wereld’ Het staat misschien degelijk, maar het evangelie is geen azijn maar een blijde boodschap.

Bitter? Ben ik een christen die bitter is? Verbitterd door het leven of door het verleden. Verbitterd door de situatie in de wereld. Verbitterd door bijvoorbeeld de ontkerkelijking in Nederland of Westen. Verbitterd door wat anderen tegen mij zeggen of doen. Jezelf slachtoffer voelen.

Zout?Jezus vraagt ons niet om zoet, zuur, bitter te zijn. Nee. Hij zegt: je bent het zout van de aarde. Wees een christen die zout geeft, smaak brengt. Zout is omisbaar als smaakmaker. Denk maar bijvoorbeeld aan lekkere soto ayam, lekkere Indonesische kippensoep.

Hoe proeft soto ayam zonder zout? Alle kruiden, ingredienten kunnen wel compleet zijn (kunt u dat thuis noemen?). Maar zonder zout? Smakeloos! Wees een zoutend zout! Het evangelie is zuiver als zout en het werkt wat uit. Laat het niet smakeloos worden.

Zout is zo onmisbaar. Niet alleen als smaakmaker. Zout werkt ook bederfwerend. Vroeger was er geen koelkast en vrieskist. Door zout kan het eten (bijvoorbeeld vlees of vis) geconserveerd worden, goed bewaard worden voor lange tijd. Denk bijvoorbeeld aan ikan teri (ansjovis).

Zout werkt ook zuiverend. In 2 Koningen 2:19-22 kunnen we lezen over een waterbron in Jericho die giftig was. Wellicht vanwege bacteriën. Die bron moest geneutraliseerd en gezuiverd worden van gif, voordat de bron weer kon functioneren zoals die van oorsprong bedoeld was. Wat gebeurde er toen? God gebruikte profeet Elisa om het water gezond te maken door zout te werpen, te strooien bij de waterbron. Zout werkt zuiverend. Zout is krachtiger dan het gif. De Here Jezus wil ons gebruiken als zout dat zuiverend is en als zout dat bederfwerend is voor deze wereld.

Laat het zout zijn kracht niet verliezen. Palestijnse zout werd gewonnen uit de Dode Zee. Dit zout was samengesteld uit verschillende elementen. Door ontbinding van de samenstelling werd een deel van dit zout (nl. de onzuivere elementen zoals kalk) bitter en onbruikbaar. Dan is het zinloos Vermeng het zout in ons daarom niet met de wereld, dan kunnen we de smaak verliezen. Geen compromissen. Ook niet alleen gezellig klonteren in de kerkelijke pot. Het moet gestrooid worden. Laat u niet mee zuigen door de wereld of terugtrekken uit de wereld. Wij zijn in de wereld, maar niet van de wereld. Alleen dan kunnen we zoutend zout zijn voor de wereld!’ (vgl. Johannes 17:15-16).

Een lichtend licht

Licht is even onmisbaar als zout. Wat gebeurt er met deze wereld als er geen licht is? In het Oude Testament werd geprofeteerd dat de Messias een licht voor de volkeren zou zijn (Jes 42:6, 49:6). En wat lezen we in Johannes 8:12? Jezus zegt: “Ik ben het licht van de wereld; wie Mij volgt, zal nimmer in de duisternis wandelen, maar hij zal het licht van het leven hebben”. Jezus is de vervulling van Gods belofte die het licht zal brengen aan deze donkere wereld.

En nu zegt Jezus tegen Zijn volgelingen: ‘Jullie zijn het licht in de wereld’. Wij kunnen dit het beste vergelijken met de zon en de maan. Jezus is de Zon, de bron van het licht (Vgl. Maleachi 3:20). Wij zijn de maan die licht krijgen van Hem, zodat wij vervolgens Zijn licht kunnen doorstralen. Als wij ’s nacht kijken naar boven, is het soms volle maan, soms maar een heel kleine sikkeltje, dat is mijn leven als christen. De maan reflecteert, geleend licht. Aan de hand van de stand is hij helder of zwak, naar de mate waarin ik georiënteerd ben op de Here Jezus. Ben ik gericht op Hem? Des te meer kan ik van Hem doorgeven. Hoe meer wij groeien in discipelschap zoals ds. Tjahjadi vorige week preekte, hoe meer wij het licht van Jezus kunnen laten schijnen als Zijn discipelen.

Net als zout, heeft licht belangrijke functies in deze wereld. Licht verdrijft het donker. Licht is krachtig. Het dringt door tot in alle hoeken en gaten. Door licht krijgen we zicht op alles om ons heen. Ook zicht op onszelf. Door het licht van Jezus krijgen we zicht op God!

Door (zon-)licht kunnen planten en bomen groeien. Licht is een beeld van heil en leven, een beeld van Gods aanwezigheid. ‘De HEER is mijn licht, mijn behoud, wie zou ik vrezen?’ (Psalm 27:1). Licht wijst ons de weg en brengt ons naar de bestemming.Licht brengt vreugde en hoop!

‘Jullie zijn het licht in de wereld!’, zegt Jezus. Christenen moeten niet terugtrekken uit de wereld, of het licht verbergen onder een korenmaat.

Ook wanneer de wereld zo donker is, vol met zonde en gebrokenheid, vol met onrecht en haat, laten we niet overweldigd zijn door het donker, maar laat ons licht schijnen! Een Chinees spreekwoord zegt: ‘Het is beter om een kaars aan te steken, dan de duisternis te vervloeken.’

‘Een stad die boven op een berg ligt, kan niet verborgen blijven’. Het doet mij terug denken aan onze gezinsvakantie vorig jaar in Interlaken, Zwitserland. ’s nachts toen het laat en donker was, kon je nog lichten zien vanuit de huizen op de hooggelegen gebieden. Licht op een berg is zo mooi. En niet alleen mooi, maar zeker belangrijk als een oriëntatiepunt in het donker. De kerk van Jezus Christus hoort ook zo’n licht te zijn. Zichtbaar voor de omgeving.

In deze drie weken, te beginnen vanaf afgelopen zondag, luisteren we naar de prekenserie uitgaande van het jaarthema 2020 van GKIN ‘Durf te getuigen van Jezus Christus, onze Heer’. Vandaag leren we dat getuigen van Jezus te maken heeft met onze identiteit in Hem: zout en licht van de wereld. Getuigen heeft te maken met wie u, je bent. Iemand zegt: christenen horen goed nieuws te zijn voordat ze het Goed Nieuws (Evangelie) verkondigen.

Het gaat hier niet om dat we foutloos zijn. Het gaat niet om dat we proberen perfect te zijn. Nee. Als het gemaakt is, kan iedereen dat zien. Dat is hypocriet of schijnheilig. Nee. Wees authentiek!  Getuigen van Jezus gebeurt op naturlijke wijze. Zout hoeft ook niet zodanig te bewerkstelligen om zoutend te zijn. Licht hoeft ook niet iets te presteren om lichtend te zijn. Zout moet wel bereid zijn om gestrooid te worden. Niet vermengd, maar ook niet terugtrekken. Licht moet wel openlijk schijnen en niet verborgen blijven. Laat maar proeven! Laat maar zien!

De mensen toentertijd die de woorden van Jezus hoorden, gingen later terug naar hun eigen woonplaats. Zo roept Jezus ons naar onze eigen plaats, naar onze familie, vriendenkring, werk, school, omgeving. Terug naar de plaats waar Jezus ons roept en plaatst. Niemand is zo uniek als u in uw eigen plaats. Door u, jou en mij wil God de wereld bewaren van bederf, wil God Zijn liefde laten proeven, wil God zijn licht en heil laten schijnen. De mensen zullen daardoor eer bewijzen aan onze Hemelse Vader.

Ondanks veel negatieve dingen die de coronacrisis met zich meebrengt, onstaan er ook positieve dingen. Dat zien we vooral als mensen zich inzetten voor de kwetsbaren in hun directe omgeving. Verschillende mooie initiatieven: telefoonlijn voor mensen die hun hart willen luchten, helpen met boodschappen doen, eten brengen aan de behoeftigen, etc. De kerken worden ook creatiever en durfen nieuwe wegen te bewandelen. Niet alleen vasthouden aan vaste gewoonten, onze comfort zone. Een voorbeeld daarvan is: de Online diensten van veel kerken. Ook van de GKIN. Zo kunnen we getuige zijn van Christus in onze omgeving tot in de andere delen van de wereld. Geliefde gemeente, laten we in beweging komen om te getuigen van Jezus Christus onze Heer, vanuit de identiteit die Hij ons geeft: een zoutend zout en een lichtend licht.

Lauren Daigle, een gospel zangeres die ook veel jongeren en breed publiek aanspreekt, zingt een lied ‘Salt & Light’. 

Geïnspireerd door dit lied, schreef Aad van der Klaauw, een Nederlandse dichter een gedicht ‘Zout en licht’. (Bron: https://weblog-staphorst.nl/2020/02/03/zout-en-licht/)

Met dit gedicht wil ik deze preek eindigen.

‘Zout en licht’.

Denk aan de schoonheid

Denk aan rechtvaardigheid. 
Zout en licht voor een kille wereld. 
Liefde oneindig groot.
Diep en wijd als de zee
Een alles verwarmend vuur.
Echte vrijheid,
woorden en verlossing. 
Laten ogen een nieuwe wereld zien.
Laten levens zijn als een lied dat getuigt. 
Laten harten overvloeien van liefde. 
Zout en licht voor een kille wereld. 
Hoop voor wie het nodig heeft. 
Als zout en licht. 
Voor de wereld die het nodig heeft. 

Amen.