Handelingen 12:24-13:12

Hoe voelt u zich als een broeder of zuster in uw gemeente verhuist naar het buitenland of naar een verre plaats? Terwijl die persoon zoveel betekend heeft in de gemeente. Actief en altijd betrokken in het reilen en zeilen van de gemeente. Iemand die ook de samenbindende factor is. Natuurlijk voelen we ons verdrietig om die broeder of zuster te laten gaan. Het is misschien ook zwaar om de bediening in de kerk voort te zetten zonder hem/haar. Inderdaad kunnen die gevoelens ons overladen als we alles bekijken vanuit ons perspectief. Maar als we bekijken vanuit Gods perspectief, beseffen we dat de Heilige Geest hierdoor juist Zijn werk kan uitbreiden. Wat belangrijk is dat we die broeder of zuster niet zomaar laten gaan, maar uitzenden naar zijn/ haar nieuwe plaats. 

Twee weken geleden hebben wij in de Online Landelijke Eredienst het erover gehad hoe de Heilige Geest ons wakker kan maken of wakker schudden voor het werk dat Hij voor ons voor ogen heeft. Vandaag willen we verder leren hoe de Heilige Geest werkt in ons.

In onze lezing komen we de naam van de Heilige Geest drie keer tegen (vers 2,4,9). Hieruit leren we hoe de Heilige Geest aan het werk is. Hoe werkt de Heilige Geest in ons leven?

1. De Heilige Geest roept (vers 2)

Het gaat goed met de gemeente in Antiochië (nu ‘Antakya’ in Turkije). Er is daar een soort opwekking aan de gang. Er komen Joden tot geloof in de Heer Jezus, maar ook veel niet-Joden. De moedergemeente in Jeruzalem is blij om dat te horen. Antiochië was in de tijd van Paulus de derde stad in het Romeinse Rijk, qua aantal inwoners: na Rome en Alexandrië (in Egypte). Dus Antiochië was een enorme stad, ook heel rijk, welvarend en internationaal. En zondig, dat ook. Wij denken weleens over onze tijd, dat dit een verdorven tijd is, maar het Romeinse Rijk was nog wel erger. (Bijv. De Romeinen doodden vaak ongewenste baby’s- veelal meisjes- meteen na de geboorte). In Antiochië waren ook grote standsverschillen: tweederde van de bevolking bestond uit slaven! En in die enorme wereldstad ontstaat een christelijke gemeente. Zó mooi, zo wonderlijk. Geen plek is er waar de Heilige Geest niet kan werken!

De gemeente in Antiochië is ook gezegend met vijf leiders: Barnabas, Simeon die Niger werd genoemd (dat wil zeggen: de zwarte, iemand met een donkere huidskleur), Lucius de Cyreneeër, Manaën, een jeugdvriend van de tetrarch Herodes (een vertrouweling van koning Herodes Antipas die betrokken was bij het proces tegen Jezus), en Saulus. Deze mannen zijn afkomstig uit verschillende sociale klassen en verschillende volken. Wat een mooi teamwork en veelkleurigheid. Er is ook genoeg werk en uitdagingen in de gemeente.

En dan zegt de Heilige Geest: ‘Twee van die vijf leiders moeten hier weer vandaan: Barnabas en Saulus.’ Saulus is de Hebreeuwse naam van Paulus. Saulus betekent gewoon Saul, naar koning Saul. En Paulus is de Romeinse naam van Saulus. Hij had een dubbele nationaliteit, hij was Jood en Romein, en daarom had hij ook een dubbele naam. De Heilige Geest roept!

Heel vaak maken we zelf een besluit, daarna vragen we God om dat besluit te zegenen. Maar hier komen die leiders eerst bij God door te vasten en te bidden en luisteren ze naar wat God te zeggen heeft.

Hoe roept de Heilige Geest nu? Dat kan op veel manieren. Allereerst spreekt de Heilige Geest door de Bijbel: daarin kan zomaar een tekst voor je gaan oplichten. Mensen kunnen je bepaalde dingen zeggen, waardoor je aan het denken wordt gezet. Er kan een diep verlangen in je zitten. De Heilige Geest kan ook een droom geven. Het wordt in ieder geval duidelijk!

Paulus en Barnabas moeten afscheid nemen van die gemeente in Antiochië. Het is zwaar, maar de Geest beslist anders. Besef het wel: geen zending zonder tranen! Maar niets is mooier dan de stem van de Heilige Geest te volgen. God zij dank zijn Paulus en Barnabas inderdaad gegaan! Want anders was het Evangelie nooit verder gekomen, het was nooit in Europa gekomen, en het was nooit in Indonesië gekomen. God zij dank roept de Geest!

De vraag is: waar bent u geroepen? Volgt u de stem van de Heilige Geest? Waar ben jij nodig? Wat je leeftijd ook is, altijd is er ergens een plek waar God je roept. Wat ik heel mooi vindt: er zijn vijf leiders daar in Antiochië, twee worden er geroepen om weg te gaan. Die andere drie leiders worden dus niet op pad gestuurd. Ook zij krijgen meer duidelijkheid. De Heilige Geest bevestigt hun roeping voor Antiochië. Als jij zoekt naar de wil van God, dan krijg je altijd meer duidelijkheid. Daarom is het goed om te bidden en te vasten! Misschien roept God je om te gaan. En misschien roept God je om te blijven. Maar als dat gebeurt, ook dan is dat van belang. Dan besef je opeens weer: ‘Ik woon niet zomaar in deze straat, in deze wijk! Ik werk niet zomaar op deze afdeling. Ik ben niet zomaar mantelzorger voor iemand. Nee, ik ben hier geroepen! Dan ga je bidden voor de mensen om je heen. En je gaat kijken met de ogen van een zendeling: ‘Hoe kan ik voor mijn collega iets betekenen? Voor mijn vrienden op school? Voor mijn buren? Voor de mensen die ik binnenkort weer ontmoet op de sportschool of verenigingen?’

2. De Heilige Geest gaat mee (vers 4)

De tweede vermelding over de Heilige Geest is toen Barnabas en Saulus naar Seleucië (de havenstad bij Antiochië) gingen en van daar per schip naar Cyprus, waar ze aankwamen in Salamis. Barnabas kwam ook oorspronkelijk uit Cyprus.

Wat is het verschil tussen de eerste en tweede vermelding over de Heilige Geest (vers 2 en 4)? De eerste kunnen we vergelijken met een  uitzendingsdienst. Dat was natuurlijk geweldig. Iedereen heeft nog dagen nagepraat: ‘Wat een prachtige dienst was dat!’ Maar daarna kwam de harde realiteit in vers 4. Paulus en Barnabas gingen daadwerkelijk op weg. En onderweg liepen ze in de brandende zon. Er was het gevaar van rovers. Ze moesten ook ergens het geld vandaan halen om de overtocht naar Cyprus te betalen, enzovoorts. Zo begint Paulus hier zijn eerste zendingsreis. Paulus heeft in totaal vier zendingsreizen gemaakt (incl. Rome) om het evangelie te verspreiden in Klein Azie en Europa. Hierbij heeft hij 16.000 km gereisd: 9000 km gevaren en 7000 km gelopen. Wat is het mooi om hier opnieuw te lezen over de Heilige Geest in vers 4. De Heilige Geest gaat mee!

Misschien heb jij ook weleens het gevoel: je kwam naar bepaalde plaats met prachtige idealen, maar nu ben je voor je gevoel helemaal klaar met die plaats. Je begon enthousiast bedienen in een commissie in de kerk, maar door conflict of andere redenen zakt je enthousiasme helemaal weg. Of er spelen andere dingen die je leven erg zwaar maken. Bij het eerste punt zagen we: de Heilige Geest roept. Maar hier, bij de tweede vermelding, zien we: de Heilige Geest gaat mee! Hij laat je niet in de steek! Je mag een beroep op Hem blijven doen! En Hij zal je geven wat je nodig hebt. Blijf op Hem vertrouwen! En denk weer terug aan die roeping! Wat was ook al weer je doop of belijdenistekst? Of je trouwtekst? Tekst bij je bevestiging als ouderling? Of dat lied dat je ooit zo heeft geraakt? De Heilige Geest gaat mee. Hij laat je niet los! 

3. De Heilige Geest overwint de tegenstand (vers 9)

Paulus en Barnabas komen op Cyprus in aanraking met een Joodse profeet. Je zou zeggen: ‘Dat klinkt veelbelovend!’ Hij heeft ook nog een heel mooie naam: Barjesus oftewel ‘Zoon van Jezus’. Een mooie naam, en deze man brengt hen ook nog eens in contact met de proconsul, de gouverneur van Cyprus, Sergius Paulus. Ook hier zie je hoe de Geest werkt: dat is toch wonderlijk, dat ze aan het hof van de gouverneur mogen komen?

Maar diezelfde Barjesus, die ook een andere naam heeft, Elymas, die gaat zich nu verzetten tegen het Evangelie, en hij probeert te verhinderen dat de gouverneur in Jezus gaat geloven. En wat staat er dan, in vers 9? “Daarop keek Saulus (die ook bekendstond als Paulus) hem strak aan, en vervuld van de Heilige Geest zei hij: ‘U bent een bedrieger, een gewetenloze oplichter, een kind van de duivel en een vijand van elke vorm van gerechtigheid. Hoe durft u de rechte wegen van de Heer te veranderen in kronkelpaden? Let op: de hand van de Heer zal u treffen, u zult blind zijn en voorlopig geen zonlicht meer zien.’ Onmiddellijk werd alles donker om hem heen ...”

Dit is heel heftig, wat hier gebeurt. Maar ook dit wordt eerlijk beschreven. Als je je beschikbaar stelt voor God en voor Zijn werk, dan wordt ook de boze actief. Zoals Maarten Luther zegt: ‘Waar God een kerk bouwt, bouwt de duivel een kapel ernaast.’ Er kan tegenstand op gang komen. De bureaucratie die opeens tegenwerkt. Mensen die slechte dingen over je spreken. Omstandigheden die tegenzitten, waardoor je werk onmogelijk wordt. Maar er kunnen ook occulte krachten aan het werk gaan, zoals hier bij Paulus en Barnabas.

Maar het mooie is: ook hier wordt de Heilige Geest genoemd. De Heilige Geest overwint de tegenstand. Over die tegenstand moet je nooit lichtvaardig denken. Maar je moet ook niet bang zijn. Vraag je altijd wel eerlijk af, of het ook niet aan jezelf ligt, dat er tegenstand is. Jij kunt ook fouten maken. Maar als je eerlijk en oprecht de weg gaat die God je wijst, wees er dan van overtuigd: de Heilige Geest overwint de tegenstand.

Tegenstand komt echter niet alleen van buiten, maar ook van binnen. Ook van onszelf. In Efeziërs 4:25-32 waarschuwt Paulus ons om het werk van de Heilige Geest niet tegen te werken door in zonden te blijven volharden. Paulus geeft vijf vermaningen met betrekking tot: liegen, boos zijn, stelen, vuile taal, verbittering. Het valt op dat deze waarschuwingen om de Geest niet te bedroeven, nauw verbonden zijn aan de onderlinge omgang binnen de gemeente. Laat de Geest ook de tegenstand van binnen overwinnen.

Geliefde gemeente. De Heilige Geest zet ons in voor het werk van Gods Koninkrijk. Hij doet het door ons te roepen, door mee te gaan, en door de tegenstand te overwinnen.

Ik wil deze preek eindigen met een gedicht ‘Bede‘ uit het bundel ‘Als een Vlinder’ (blz. 61), geschreven door dichter Huib Fenijn.

‘Bede‘

Maak ons tot vlammende getuigen

in 's werelds allerlaatste uur.

Maak ons geloven tot een juichen,

dat vallen doet de sterkste muur.

Laat uwe liefde ons doorzingen,

wil zelf in ons de toetsen slaan,

opdat de klanken overspringen

naar allen die nog buitenstaan.

De wereld hunkert naar uw blinken

vergeeft u mild haar zonden boos,

en laat zij gans en al verzinken

in uwe liefde grondeloos.

U hebt ons tot uw licht geschapen,

bewaar ons in dit laatste uur,

dat wij de tijd zouden verslapen.

De wereld wacht, zend ons uw vuur.

Amen.