Genesis 44:14-34
Wat zijn uw nieuwsmomenten van 2020? Voor mij is een daarvan het moment, toen koning Willem-Alexander en koningin Maxima spijt betuigden na hun reis naar Griekenland rond de herfstvakantie (21 oktober 2020), te midden van de gedeeltelijke lockdown toentertijd.
Het was een indrukwekkend moment: de koning die nederig en onomwonden toegaf een fout gemaakt te hebben. Een teken van grootmoedigheid vond ik het. En juist hierdoor kwam de koning zo dichtbij, want we kennen het toch allemaal uit eigen ervaring? Die momenten dat je je realiseert: ‘Ik heb een fout gemaakt.’ Een inschattingsfout, een blunder, iets wat je had moeten doen of zeggen, of wat je juist niet had moeten doen of niet had moeten zeggen. ‘Fouten maken hoort bij het leven’, zeggen we dan weleens. Belangrijk is het dat wij de fouten niet goed praten, maar die durven erkennen. Dat wij niet blijven hangen in dezelfde fouten. Dat wij leren van de fouten van het verleden. En dat wij daardoor veranderen.
Maar hoe weet je of iemand echt veranderd is?Dat is de kernvraag van Jozef in onze lezing. Jozef is door de wonderlijke leiding van God onderkoning van Egypte geworden. Zeven jaar lang, de zeven vette jaren, heeft hij ervoor gezorgd dat er enorme voorraden graan zijn aangelegd. Nu zijn de magere jaren aangebroken, misoogst na misoogst. En dan, op een dag, gaat er een schok door hem heen. Want een groep mannen is uit Kanaän komen reizen om koren te kopen, en Jozef herkent ze meteen: het zijn z’n broers. Tien broers. Maar zijn kleine broertje, Benjamin, is er niet bij. Ongetwijfeld is er heel veel door Jozef heengegaan op dat moment. Ongelooflijk veel. En dan besluit hij om hen op de proef te stellen. Zijn ze nog steeds hetzelfde als vroeger, toen ze hem verkochten als slaaf? (20 jaar geleden)
Jozef, hij smeekte toen om genade, hij bedelde om hulp, maar ze waren echt hard. Ze werden geregeerd door haat. Hoe zal dat nu zijn? Kennen ze nog steeds geen genade? Of is er in hun ziel een besef doorgebroken dat ze verkeerd gehandeld hebben? Is hun hart zachter geworden? Jozef wil het weten. En de test is zijn kleine broertje, Benjamin, inmiddels een eindje in de twintig. Hoe gaan ze met Benjamin om? Stel dat Benjamin slaaf moet worden in Egypte, zullen ze dat laten gebeuren? Of niet? En Jozef bedenkt een heel ingenieus plan. Hij stelt zich op als een onvriendelijk heerser. ‘Jullie zijn spionnen!’ zegt hij. ‘Ga jullie jongste broer ophalen! Intussen blijft een van jullie hier als gijzelaar.’ En hij laat Simeon opsluiten (Genesis 42). De broers gaan terug naar vader Jakob en ze zeggen: ‘We moeten Benjamin meenemen!’ Maar Jakob zegt: ‘Geen sprake van! Mijn lieve vrouw Rachel had twee zonen. Zij zelf is gestorven. Jozef ben ik al kwijt. En moet ik Benjamin nu ook kwijt raken? Ik peins er niet over!’
Maar dan wordt de honger nog erger. Uiteindelijk geeft Jakob toe en Benjamin gaat mee. Ze komen weer in Egypte en tot hun verbazing worden ze uitgenodigd bij Jozef thuis! Er wordt een feestmaal opgediend en de tafelschikking, die is wel heel bijzonder. Want ze zitten precies op de juiste volgorde: van de oudste tot de jongste. Hoe weten ze dat hier? Ze hebben nooit verteld in welke volgorde ze geboren zijn. ‘Vol verbazing keken ze elkaar aan’. (Genesis 43:33).
De volgende morgen vertrekken ze. Maar ze zijn amper weg of ze worden ingehaald door de hofmeester van Jozef. ‘Wat hebben jullie nou gedaan?’ vraagt hij. ‘Jullie hebben de zilveren beker van de onderkoning gestolen. Waarom vergelden jullie goed met kwaad? Als ik de beker bij iemand vind, dan wordt die mijn slaaf. De anderen zullen vrij zijn.’ (Genesis 44:10).
Dat is al de eerste test. Want de beker wordt gevonden in de zak van Benjamin (Genesis 44:12). En als de broers niet veranderd zijn, dan laten ze nu Benjamin vallen. ‘Oke… dus jij hebt de beker gestolen! Dan word jij maar een slaaf in Egypte, wij gaan gewoon naar huis!’ Dat is de eerste test.
Maar de broers zijn niet meer hetzelfde als vroeger. Ze laten Benjamin niet vallen. Ze gaan allemaal mee terug naar de onderkoning. En die onderkoning zegt, in vers 15: ‘Wat hebben jullie gedaan? Beseften jullie niet dat een man als ik kan zien wat voor anderen verborgen is?’
Jozef staat inderdaad in Egypte bekend als een helderziende. Hij kan dromen uitleggen die niemand kan uitleggen! Denk aan de dromen van de schenker en de bakker, de dromen van Farao. Jozef doet echter hier niet aan waarzeggerij, maar hij speelt de helderziende. En hij doet dat om zijn broers te helpen om eerlijk te zijn. Hij is als het ware de echte leugendetector. Hij wil ze het gevoel geven dat het toch geen zin heeft om toneel te spelen. Jozef wil echt weten wat er leeft in hun hart. Jozef wil zijn broers testen of ze echt veranderd zijn.
Juda stapt vervolgens naar voren. Hij begint met een schuldbelijdenis. En dan gaat hij verder, met een indringend en diep ontroerend pleidooi voor zijn jongste broer, Benjamin. Hij smeekt die Egyptische onderkoning om Benjamin vrij te laten. ‘Mijn oude vader’, zegt Juda, ‘die zal sterven van verdriet als hij zijn jongste zoon moet missen. Alstublieft, laat hem gaan!’ En dat hele pleidooi loopt dan uit op dat royale, wonderlijke aanbod van Juda. Vers 33: ‘Staat u daarom alstublieft toe, mijn heer, dat ik als slaaf bij u blijf in plaats van de jongen, en dat hij met zijn broers terugreist.’
Hier, op dit punt, krijgt Jozef het bewijs: zijn broers zijn echt veranderd. De misdaad van vroeger heeft hen echt berouw bezorgd. Ze hebben er daadwerkelijk van geleerd, ze zijn oprecht veranderd, van binnen uit. Hier staan tien andere mensen voor hem. En het meest komt dat tot uiting in deze ene pleitbezorger, Juda. Juda, die zich aanbiedt, als plaatsvervanger voor Benjamin. Het is hier duidelijk te zien. Juda houdt echt van zijn jongste broer en Juda houdt echt van zijn vader.
De coronapandemie stelt deze wereld op de proef op allerlei fronten. Onze solidariteit wordt echt op de proef gesteld. Ben ik solidair met anderen? Neem ik de sociale afstand (de anderhalve meter samenleving) in acht? Vermijd ik drukke plekken? Even een paar maanden niet shoppen, geen nieuwe kleren, geen nieuwe schoenen, lange haren. Vakantie en niet noodzakkelijke reizen afzeggen? Feesten en niet noodzakkelijke afspraken uitstellen? Allemaal uit solidariteit met de kwetsbare groepen, met zorgpersoneel, omwille van de volksgezondheid. Juist nu dat de vaccinatie gaat beginnen en dat zal nog maanden duren, juist nu dat de besmettingcijfers nog hoog zijn, moeten we extra geduld hebben en de maatregelen strikter navolgen uit solidariteit met anderen.
De broers van Jozef maken veranderingen mee in tijden van crisis, door de crisis heen. Als wij op een cruciaal moment, in crisistijd, geen verandering meemaken, wanneer kan dat dan wel plaatsvinden? Wij bevinden ons in het nieuwe jaar 2021. Veel mensen hebben goede voornemens voor het nieuwe jaar. Wat zijn uw goede voornemens? Willen we veranderen, vernieuwd worden in het nieuwe jaar? En waarin wilt u veranderen in het jaar 2021?
De volgende vraag is: hoe kunnen we veranderen? En naar welk beeld worden we veranderd? Juda heeft er met hart en ziel aan meegedaan: de verkoop van zijn broer Jozef aan de slavenhandelaren. Maar Juda is een ander mens geworden. Juda is kleiner geworden, en God is in hem groter geworden. De Heilige Geest is aan het werk gegaan in zijn ziel en Juda is meer en meer gaan lijken op de Messias die toen nog zou moeten komen, zijn eigen Nakomeling, Jezus Christus die Zijn leven heeft gegeven aan het kruis als plaatsvervanger voor deze wereld, voor u, jou, en mij.
Geliefde gemeente. Wij kunnen ook veranderen. God zij dank! Maar daarvoor is wel de Heilige Geest nodig. Denk niet dat wij dat zelf voor elkaar krijgen. Alleen de Heilige Geest kan mensen, kan ons veranderen naar het beeld van Jezus Christus. Hij is de enige die het kan… en Hij doet het ook!
Op een dag kwam iemand het atelier van Michelangelo binnen. De grote beeldhouwer was al tijden bezig met het hakken, schuren en polijsten van een enorm blok marmer om hieruit een prachtig paard te creëren. De bezoeker was verbaasd. Hij vroeg aan Michelangelo: ‘Hoe krijgt u dat paard zo schitterend gemaakt uit dat grote ruwe blok marmer? Het is zo levensecht. Net alsof het paard elk moment zal wegrennen.’ De grote kunstenaar zei: ‘Dat is niet zo moeilijk. Het paard zit al in het brok marmer. Je hoeft alleen maar het overtollige weg te hakken.’
Zo werkt God in een ieder van ons. Hij heeft oog voor het meesterwerk in jou. Hij wil Jezus in jou zien schitteren. Hij verandert jou van binnenuit naar het beeld van Zijn Zoon Jezus. De Heilige Geest zal je denken vernieuwen, je gevoelens veranderen en je wil afstemmen op de wil van God. Met eindeloos geduld neemt Hij stukje voor stukje het ‘overtollige’ materiaal weg dat niet overeenkomt met het leven van Jezus. Wees niet bang dat er nog heel wat te hakken, te schuren en te polijsten valt in jouw leven. Je bent een ruwe diamant die door God geslepen wordt om te schitteren als nooit te voren.
Apostel Paulus zegt in II Korintiërs 3:18 (BGT): ‘Wij christenen zijn dus vrij. Wij hebben geen doek voor ons gezicht. Onze gezichten laten iets zien van de hemelse glans van de Heer. Want wij veranderen in nieuwe mensen, wij gaan steeds meer lijken op onze hemelse Heer. Daar zorgt de heilige Geest voor.’
U, jij en ik, wij zijn voorbestemd om te veranderen! Veranderen is niet alleen mogelijk, het is ook het doel van ons leven! Veranderen naar het beeld van de Here Jezus. En het is de Heilige Geest die dat doet. Daarbij schakelt de Heilige Geest ons niet uit. Nee, Hij schakelt ons helemaal in. Wij hebben een strijd om te strijden, de geestelijke strijd. De strijd tegen jezelf, tegen de zonde in je leven. Die kracht krijgen we van de Heilige Geest. Maar dan moet de Geest wel inwerken op ons leven. Dat betekent dat wij ons openstellen voor de Geest. Door dagelijks de Bijbel te lezen en te overdenken. Door tijd te nemen voor gebed. Door de eredienst te volgen. Door te groeien in discipelschap. Door je in te zetten voor het werk van God: in de kerk en buiten de kerk. Door vrijmoedigheid om te getuigen van Jezus.
Geliefde gemeente. Het is nieuw jaar 2021! Bij een nieuw jaar horen nieuwe planningen, nieuwe verwachtingen, nieuwe kansen, nieuwe energie, nieuwe hoop. Ook hoort bij het nieuwe jaar: tijd om te veranderen. God zegene ons in het nieuwe jaar 2021.
Amen.
