Genesis 50:15-21
Broeders en zusters, gemeente van Jezus Christus,
Volgens een artikel in het ED, Eindhovens Dagblad dat zo’n 83 % van de Nederlanders vindt dat familie belangrijk is. Maar de keerzijde is er ook. Zo’n 38 % van de Nederlanders heeft met één of meer familieleden geen contact meer. En vaak zit het dan vast op de relatie broers-zussen. Want, zo zegt het stukje in de krant, de relatie broers-zussen is ingewikkeld. Het is gemiddeld gezien het langstlopende contact in het leven. Broers en zussen maken elkaar van jongs af aan mee. Ze spelen samen, slapen samen, gaan samen op vakantie en ze kiezen elkaar niet en er kan iets tussen hen gebeuren. Er worden woorden gesproken die elkaar kwetsen, er is teleurstelling, verbittering soms en uiteindelijk geen contact meer. De meesten van ons weten en erkennen dit en misschien ervaren we deze dingen ook zelf, vooral als één of beide ouders er niet meer zijn.
In deze context kan de dood van een vader of moeder kan een moment of een kans bieden om de relatie van kinderen als broers en zussen opnieuw te bekijken. Dat is wat er gebeurde met de broers van Jozef, nadat ze uit Kanaän waren teruggekeerd om Jacob, hun vader te begraven. Ze dachten dat Jozef al het kwaad dat ze hem hadden aangedaan zou terugbetalen (vs.15). Soms zitten we gevangen in onszelf net als de broers van Jozef, met gedachten die we zelf niet uit komen om het dan voor te leggen aan God.
Jozef had zijn broers kunnen wreken voor hun misdaden, vooral nadat Jacob stierf, maar hij deed het niet. Want hij heeft gekozen om met het verleden te verzoenen en de last van het verleden te verlichten met het oog op het ‘erven van toekomst’, de volgende generatie. Ons thema luidt daarom: “Verzoening, fundament voor de volgende generatie”.
Laten wij eerst kijken naar de stamboom van Jakob.
Jakob heeft 2 vrouwen Rachel en Lea en 2 bijvrouwen, Zilpa en Bilha. Rachel de moeder van Jozef en Benjamin was de lievelingsvrouw van Jakob. Daarom heeft hij Jozef liefgehad meer dan alle andere kinderen.
Hoe definiëren de broers zichzelf in hun boodschap? Ze zitten nog steeds met schuldgevoelens. Je voelt hier de spanning tussen de kinderen van verschillende moeders als wij de stamboom van Jakob zien. Ze maken Jozef de 3e persoon: jouw Vader en de God van jouw vader. Dit betekent dat Jozef een buitenstander is. Ze zeggen echter, wij zijn geen broers.
Interessant dat broers van Jozef kwamen niet direct zelf maar iemand stuurden om een boodschap aan Jozef over te brengen om hen te vergeven. Dat was wat Jacob, hun vader beval, waar Jozef kansen gaf aan de broers, angst en broederlijke relaties te verzoenen, en zijn broers bevrijdde van de angsten die ze voelden/dachten.
Wij kunnen zeggen, zo krijgt Jozef tijd om na te denken en tegelijkertijd te zien hoe God werkt. Want als zijn broers rechtstreeks naar Jozef gingen, was het te veel, vooral als het gaat om zoiets ernstig en belangrijk. Tijd is van essentieel belang in het verzoeningsproces. Het belangrijkste bij het oplossen van een conflict is niet alleen wat er wordt gezegd, maar ook hoe je het benaderd. Daarom is wat hier geschreven staat een wijze les. Het geeft Jozef een moment om zich voor te bereiden op het ogenblik dat hij weer oog in oog staat met degenen die hem dit leed aangedaan hebben. Het geeft Jozef een moment om zich voor te bereiden op het ogenblik dat hij weer oog in oog staat met degenen die hem dit leed aangedaan hebben.
De reactie van Jozef
Wat was de reactie van Jozef toen hij de boodschap van deze man hoorde? Broeders en zusters, Jozef huilde en dit is de zevende keer dat hij huilde (Gen. 42:24, 43:30, 45:14 en 15, 46:29, 50:1 en 50:17). We lezen in het volgende vers dat de broers van Jozef alleen naar hem toe kwamen en voor hem neervielen en dat ze er alles aan zouden doen om zelfs maar slaven van Jozef te worden. Daarom zeggen ze: ‘wij zijn uw slaven geworden’ (v. 18).
Deze woorden hebben een diepe betekenis, dat wil zeggen, klaar zijn om in de laagste en onbeduidende positie te zijn. Buigen toont respect en nederigheid, en is bereid om de beslissing om al dan niet vergeven te worden te accepteren. Dit was een angst factor van Jozefs broers. Als Jozef wraak zou nemen, hun relatie als broers zou worden beschadigd, bang om terug te keren naar Kanaän en daar zouden verhongeren. In die tijd heerste er een ernstige hongersnood in de land Kanaän. Jozef vergaf hen onvoorwaardelijk en sloot vrede met zijn broers. Hij houdt geen rekening meer met wat zijn broers doen.
Hij laat hen een louterende, transformerende ervaring ondergaan. En de broers bewijzen, door hun gedrag, door hun veranderde opstelling en houding, dat zij hebben geleerd van hun daden. Al die jaren drukte het schuldgevoel om wat ze met Jozef hadden gedaan zwaar op hun hart. Al die jaren droegen ze een geheim mee tegenover hun vader over de ware toedracht, waar ze nooit open over konden zijn en het uiteindelijk goed komt.
Jozef reageert vanuit de pijn als volwassen kind en niet vanuit de pijn van het kind. Hij ziet naar de toekomst. Hij is vrij geworden door anders te zien. Daardoor kan hij zijn broers lief hebben, vrede en troost te blijven bieden aan zijn broeders die in Egypte wonen, omdat hij nooit Gods wil zal overnemen in een daad voor zijn broeders om te wreken (vers 19). Dus met de woorden "Wees niet bang, ik zal zelf voorzien in het onderhoud van jullie en jullie kinderen en Jozef troostte hen en sprak hij hun moed in” (vv. 20-21), waarborgt (hij de toekomst van de volgende generatie, het grote volk. Het gaat niet om hem en zijn broers maar het gaat om God die zorgt voor de volgende generatie maar er moet verzoening komen als fundament.
Wat leren wij hiervan?
Eén van de opvallende aspecten van de Bijbelverhalen over Jozef en zijn broers is dat het zo’n oprecht menselijk verhaal is. De spanningen en emoties tussen de broers, binnen het gezin, tussen de verwanten, ze zijn eigenlijk van alle tijden. Het hele verhaal, met al zijn wendingen, is een verhaal van u en mij, generaties lang.
De troost van dit verhaal is, dat menselijke verhoudingen niet voor altijd vastliggen, maar dat we kunnen veranderen, kunnen groeien in relatie tot elkaar. Dat is een zegen en genade. We kunnen veranderen met de hulp van de heilige Geest. Ook kunnen we God vragen onszelf te bevrijden van de gewelddadige dynamiek van wraak en vergelding, van haat en nijd. Rabbijn Jonathan Sacks zegt daarover: “Vrijheid gaat ook over de mogelijkheid om onze opvatting van het verleden zelf vorm te geven en voor een deel de pijnlijke erfenis daaruit te helen. De toekomst wordt niet gedicteerd door het verleden”.
Jozef is een beeld van Jezus Christus, die ons, Zijn kinderen, vergeeft en het leven schenkt. Want daar gaat het natuurlijk over in dit boek. Genesis gaat niet alleen maar over Jozef. Het gaat erover hoe de God van genade Zich in het hart van Jozef openbaart. Jozef heeft het genadige hart van God uitgebeeld, in Jezus gezien en gehoord. Als leerlingen van Christus zijn we ook broers en zussen en God is onze Vader. We leren in de kerk om met elkaar te verzoenen. Ook thuis als broers en zussen, ouders en kinderen te verzoenen. Apostel Paulus zegt: “Laat u met God verzoenen” (2 Kor.5:20). God staat klaar en gewillig en wacht totdat wij tot Hem komen. Paulus houdt die mogelijkheid ook open en is realistisch. Hij zegt: Indien het mogelijk is, zoveel in u is, houdt vrede met alle mensen (Rom.12:18).
Het gaat bij verzoening niet alleen om gehoord, erkend en begrepen te worden; het gaat om het behoud en herstel van menselijkheid. Jozef heeft het gedaan. Soms kan een klein gebaar van groot belang zijn en zet dit een keten op gang, waardoor grote gebaren weer mogelijk worden. Herstel van een breuk is een kans om aan elkaar duidelijk te maken wat de mogelijkheden zijn. Wanneer een familielid het proces van verzoening in gang zet, heeft dit gevolgen voor andere familieleden, zoals broers of zussen of ouders en kinderen. Door deze moed van een familielid kan deze persoon de pijn van generaties verhelpen, de etterende wond binnen een gezin of familie helpen genezen en de rest van zijn/ haar familie weer hun ouders, kinderen en broers/zussen teruggeven aan elkaar.
In Verzoening, fundament voor de volgende generatie wordt God, dat ongrijpbare Woord zichtbaar, tastbaar, ervaarbaar. Als mensen elkaar terugvinden, als wij verzoening leren als fundament voor de volgende generatie en niet de haat prediken. Als wij durven te geloven dat ‘de toekomst niet wordt gedicteerd door het verleden’. Als we vertrouwen dat het leven altijd overwint door Gods kracht. De vraag voor u en mij: met welke personage identificeert u zich? Jozef of zijn broers, of beide?
Amen