Schriftlezing: Genesis 9:8-17 (9-10)

Geliefde broeders en zusters van de Heer Jezus Christus,
Veel christenen zullen het er waarschijnlijk mee eens zijn en geloven dat Gods liefde groot is in dit leven. Bovendien is Gods liefde genoeg voor alle mensen die op deze aarde leven. Helaas bagatelliseren we eigenlijk, zonder het te beseffen, de betekenis van Gods liefde. We denken dat de objecten van Gods liefde louter mensen zijn. Dit is een vergissing. Het doel van Zijn liefde is veel groter dan alleen maar mensen. Hij houdt ook van het universum en zijn schepselen op deze aarde.

In verband met milieucrisis en klimaatverandering in deze tijd, heeft de Wereldraad van Kerken en de Raad van Kerken, zowel in Indonesië als in Nederland, van het landelijk niveau tot de regio's, zelfs de lokale kerken opnieuw gaan nadenken over vrede, rechtvaardigheid en Gods liefde voor heel de schepping. Veel Nederlandse en Indonesische theologen verdiepen zich in eco-theologie (milieutheologie), namelijk de relatie tussen theologie en het milieu.

We zijn de Heer dankbaar dat GKIN ook aandacht geeft aan de taak van de kerk hierin. Deze worden in de landelijke- en regionale kerkenraadsvergaderingen, prekenserie en toerusting in 2022-2023 besproken, als uitwerking van het jaarthema “De kerk, waar genezing en heling plaatsvindt (in de relatie met de schepping)”. Eind maart dit jaar is er toerusting en workshops gegeven over 'Groene kerken'. In de regio's en HSK Antwerpen zijn simpele praktische maatregelen uitgewerkt, bijvoorbeeld afval scheiden en het gebruik van plastic terugdringen. Het is een goede instelling die we moeten vasthouden.

Naast deze praktische inspanningen moeten we terugkeren naar de Bijbel als een zeer rijke bron over Gods liefde aan alle schepselen. We zien dat na het verhaal over de zondeval van de mens in Genesis 3 vertelt Genesis 6:-9:17 over het voortgaande verval, over de slechtheid van de mens en hoe de Heer er spijt van krijgt dat Hij ze gemaakt heeft. Daarom besluit Hij om alle levende wezens de aarde erbij te vernietigen en (Gen.6:5-6), maar Noach vond bij de Heer genade. Alles verdwenen, maar Noach, zijn familie en de dieren werden gered. Hier zien we opnieuw Gods liefde voor al Zijn schepselen.

https://www.youtube.com/watch?v=Cb0_87EigL0

Broeders en zusters,
In feite zou Gods verbond met Noach en met alle levende wezens op aarde in zijn geheel gelezen moeten worden, van Genesis 6:1 tot Genesis 9:17. Aangezien het op dit moment niet mogelijk is in deze dienst, hoop ik dat u het thuis kunt lezen.

De Bijbeltekst herinnert en leert ons vandaag dat God niet alleen van mensen houdt maar God houdt ook van alle schepselen. De HEER, God die wij aanbidden, drukt zelfs zijn zorg voor de hele schepping op zo’n serieuze manier uit. Hij sloot een verbond met mensen, de aarde en de hele schepping.

In deze schriftlezing komt het woord 'verbond' zeven keer voor (Gen.9: 9, 11, 12, 13, 15, 16, 17). Het aantal gebruikte woorden impliceert een bevestiging. Hier bevestigt God dus Zijn verbond, niet alleen met mensen maar ook met de aarde en alle schepselen op aarde.

De uitdrukking "bij elk levend wezen" wordt vijf keer genoemd (Gen.9: 10, 12, 15, 16, 17). De dieren worden steeds expliciet genoemd in Genesis hoofdstuk 6-9: de vogels en de verschillende soorten landdieren. De dieren gaan niet enkel mee ten behoeve van mensen. Voedsel wordt apart genoemd: ‘Leg ook een voorraad aan van alles wat eetbaar is (Gen.6:21). Planten gaan mee in de ark als voedsel. Deze universaliteit wordt steeds duidelijker door de herhaalde verschijning van het woord "aarde" in deze passage (verzen 10, 11, 13, 14, 16, 17). Het is Noachs verantwoordelijkheid om te zorgen dat alle dieren in paren in de ark meegaan, dat ze zich dus weer voort zullen kunnen planten en er geen diersoorten uitsterven.

Hier is duidelijk dat God dieren en de natuur wil behouden. Aan het begin van hoofdstuk 9 lijkt het erop dat mensen alles zijn. De dieren zullen zich onderwerpen aan mensen (v. 2). Alles wordt in mensenhanden overgelaten. Dieren worden voedsel voor mensen (vers 3). Elk dier dat op mensen jaagt, wordt ook door God teruggevorderd (vers 5). Als het niet goed wordt onderzocht en begrepen, zal dit alles de indruk wekken dat de mens mag doen wat hij wil met dieren en de natuur.

Het verbond dat God sloot in Gen.9:8-17 verdrijft al deze verkeerde indrukken. Net als mensen zijn ook dieren en de natuur objecten van Gods liefde. Hij garandeert het behoud van alles. Deze houding leerde Noach en zijn nakomelingen ook om hetzelfde te doen. Mensen zijn geroepen om de aarde te vullen en te domineren (9:1, 7; vergelijk 1:26-28), niet om haar te exploiteren of te vernietigen. De volgende afbeelding laat zien dat dieren en mensen dichter bij elkaar leven.

God bevestigt zijn verbond met een teken van de regenboog “Ik plaats mijn boog in de wolken; die zal het teken zijn van het verbond van het verbond tussen Mij, God en de aarde” (9, 13). Teken van belofte en legt tegelijk de verplichting op om zorgvuldig liefdevol om te gaan met al wat leeft.

Er zijn een aantal punten die we kunnen leren van dit verbond:

1. Dit is een algemeen verbond. Het betreft niet alleen alle mensen, maar ook alle dieren, alle planten, alles wat leeft en niets uitgezonderd.
2. Dit is het een eenzijdig verbond. Het gaat helemaal van God uit. Ik richt Mijn verbond op, zegt de Heer. De Heer doet dat en Hij verwacht helemaal niets van de mens. Er is geen enkele voorwaarde. De Heer zegt niet: Indien je Mij nu voortaan gehoorzaamt, als je niet meer terugvalt in de zonde van de eerste wereld, dan zal Ik de wereld bewaren… Nee, zonder enige voorwaarde belooft de Heer dat er nooit meer een zondvloed komt.
3. Dit is het een verbond dat het oordeel afkeert. Er komt nooit meer een zondvloed. Het verbond bewaart voor het oordeel. De mensen zijn nog even zondig als voor de zondvloed, en toch komt zo’n zondvloed er nooit meer, omdat de Heere beloofd heeft dat Hij zal sparen.
4. Dit is een verbond met hoop voor de toekomst. God belooft dat de aarde zal blijven staan en dat ze vruchtbaar zal blijven. Daardoor mogen wij niet wanhopen. Onze hoop is op God.

Vanuit Gods verbond in deze tekst, kunnen we concluderen dat God de rijke biodiversiteit wil bewaren. Dit betekent dat deze tekst spreekt ook over ecologie in samenhang met de theologie zoals gezegd wordt door een Nederlandse eco-theoloog, Trees van Montfoort in haar boek ‘Groene theologie’.

Zij daagt ons uit om de christelijke theologie te heroverwegen in de relatie tussen God en de schepping: natuur en mens. Dit is noodzakelijk omdat mensen, en vooral christenen, verantwoordelijk moeten zijn en een volledige opvatting hebben ten opzichte van Gods schepping.

Relatie tussen ecologie en theologie
Eco-theologie (milieutheologie) is een wetenschap die de theologische betekenis in christelijke religieuze leer over schepping, in het bijzonder natuur/milieu vervat zijn. Theologie heeft in deze context dus niet alleen betrekking op het goddelijke aspect, maar heeft ook een ecologische dimensie. Dit betekent niet dat wij de natuur gaan aanbidden, maar juist kritisch kijken naar de Bijbelse bron over Gods verbond met de mens, de aarde en alles wat leeft op aarde.

De duurzaamheid van het leven op aarde is in wezen een religieus vraagstuk en het behoort dus tot het hart van het geloof en de kerk. Klimaatverandering en alles wat ermee samenhangt, roept nieuwe vragen op die raken aan ons leven en dus ook aan geloof, theologie en spiritualiteit. Ook over Gods grote liefde.

Als God zo veel liefde en zo zorgvuldig en serieus omgaat met alle schepselen, zullen ook wij, zijn kinderen actief meedoen om deze te behouden voor toekomstige generaties. Gods verlossingswerk door Jezus Christus is niet alleen gericht aan de mens maar ook aan alle schepselen, dus ook aan dieren, planten en alles wat leeft. Het nu de tijd om ons allen bewuster te maken over het belang van het behoud en de zorg voor de natuur en de hele schepping. Met dankbaarheid en bescheidenheid werken we mee aan het verbond van God met de aarde en al wat leeft om Zijn naam te verheerlijken. Want alles is van Hem. Geprezen zij de Naam van de Heer.

Amen.